مصرف موادمخدر از 100 سال پیش با ورود تریاک به ایران جای خود را در بین میانسالان جامعه باز کرد و در مدت زمان کوتاهی به ماده‌ای مدرن نسبت به چپق و قلیان تبدیل شد.
هنوز چند سالی از مصرف تریاک با زغال و منقل نگذشته بود که با صنعتی شدن جامعه، مصرف موادمخدر نیز از شکل طبیعی و سنتی خارج شد و الگوی تازه‌ای پیدا کرد.
الگویی که امروزه کراک نام دارد و سن مصرف را به شدت کاهش داده است به‌طوری که آسیب‌شناسان اجتماعی نسبت به مصرف آن در 2 سال اخیر بارها هشدار داده‌اند و «محمدحسین فرجاد» آسیب‌شناس در این زمینه گفته است: میزان مصرف کراک به شدت در میان گروه سنی 17 تا 25 سال در حال افزایش است و این امر به‌طور حتم میزان
مرگ و میر را در سال‌های آتی افزایش خواهد داد چرا که براساس آمار مرکز تخصصی ترک اعتیاد تهران، کراک در بین جوانان به صورت ماده‌ای کم‌خطر با میزان نشئگی بالا معرفی شده و 95 درصد از مصرف‌کنندگان آن را به اسم روان‌گردان می‌شناسند چرا که از نظر کارشناسان سم‌شناسی کراک در اصل انرژی‌زا و شادی‌آور بوده و هیچ‌گونه اعتیادی را در مصرف‌کننده به وجود نمی‌آورد. اما کراکی که در ایران توزیع می‌شود کراک اصل نبوده و در آزمایشگاه‌های مخفی و خانگی کشور با فشرده کردن هروئین بدون در نظر گرفتن هرگونه استانداردی تهیه می‌شود و در برخی موارد نیز از ضایعاتی که نمی‌توان از آن هروئین خالص به دست آورد کراک تولید می‌شود. بنابراین خلاف تصور مصرف‌کنندگان کراک از تبلیغات نوع خارجی نوع ایرانی آن اعتیادآور بوده و طی یک ماه اول مصرف دائم از آن مقدار مصرف به 3 یا 4 برابر روز اول مصرف رسیده و تعداد دفعات مصرف روزانه به 10بار در روز افزایش پیدا می‌کند.
تدخین کراک برای شخص حس نشاط ظاهری شدید یا به اصطلاح «پرواز شادمانه» به وجود می‌آورد که حدود 5 تا 7 دقیقه طول می‌کشد و پس از آن با ایجاد افسردگی حاد واحساس بی‌ارزش بودن و ولع زیاد برای مصرف این ماده ادامه می‌یابد و در مراحل بعد ترک اعتیاد را مشکل می‌سازد و بیشتر به همین علت است که معتادان به کراک کمتر اقدام به ترک آن
می‌کنند . در سال گذشته از تعداد معتادان مراجعه‌کننده به مرکز تخصصی ترک اعتیاد تهران 24 درصد معتاد به کراک بودند درحالی که آمار معتادان تریاک به 59 درصد می‌رسید و این آمار از نظر آسیب‌شناسان اجتماعی بیانگر شرایط سخت ترک برخلاف سهولت مصرف آن است و یکی از دلایل اصلی مصرف این ماده توسط طیف وسیعی از جوانان ساده بودن مصرف آن است که حتی در مکان‌های عمومی و خودروی شخصی با استفاده از فندک و نی و سنجاق قابل استفاده است.
بنابر این سهولت در مصرف کراک میزان مصرف آن را افزایش داده و به تبع آن کشفیات آن نیز رقم بالایی را به خود اختصاص داده است.
سال گذشته سردار «حمیدرضا حسین‌آبادی» مدیرکل مبارزه با موادمخدر نیروی انتظامی میزان کشفیات کراک را 3 تن و 150 کیلو اعلام کرد و متعاقب آن مسوولان آگاهی به پیامدهای سوء مصرف آن در افزایش جرایم اشاره کردند و سرهنگ «علی تواضعی» مدیرکل مبارزه با جرایم جنایی آگاهی نیروی انتظامی گفت: نقش مخدرهای صنعتی در ارتکاب جرایم بیش از گونه‌های سنتی بوده و براساس آمار دست‌کم دو برابر سایر مواد است. بنابر این با توجه به نگرانی‌های مسوولان از شیوع روزافزون ماده صنعتی کراک، به‌نظر می‌رسد این مساله ابعاد گسترده‌تری به خود بگیرد.
مرگ ناگهانی معتادان کراک
هر چند اثرات کوتاه‌مدت کراک مشابه آمفتامین است و در مدت زمان کوتاه‌تری فرد احساس چابکی و سرخوشی مفرط می‌کند اما پس از آن منجر به بروز عوارض جسمانی و حتی مرگ مصرف‌کننده می‌شود. دکتر جلالی فوق تخصص سم‌شناسی درباره عوارض کراک به «تهران امروز» می‌گوید: کراک نوعی مواد از الکائیدهای دسته کوکائین است که اصل آن انرژی‌زا و شادی‌آور است.
اعتیاد به کراک در کشورهای صنعتی محدود به یک گروه سنی با شرایط اجتماعی یا اقتصادی خاص نیست و ارزان بودن و در دسترس بودن این موادمخدر را همگانی کرده است. البته در ایران بیشتر گروه سنی 17 تا 25 سال به آن گرایش دارند. کراک ماده‌ای است که خوشی و نشئگی آن چند ماه بیشتر طول نمی‌کشد و بعد از مدت کوتاهی خوشحالی روز اول را به مصرف‌کننده نمی‌دهد و فرد برای به دست آوردن خوشی روز اول مصرف خود را زیاد می‌کند به‌طوری که در ماه سوم و چهارم هر دو ساعت یک‌بار اقدام به مصرف کراک می‌کند. این فوق‌تخصص سم‌شناسی می‌افزاید: تزریق کراک آخرین مرحله برای کسب خوشی بیشتر است که عوارض جسمانی و روانی جبران‌ناپذیری برای معتاد به همراه دارد. تزریق به شدت مغز، کبد و قلب را تحت‌تاثیر قرار داده و موجب التهاب این اعضا می‌شود. تحت‌تاثیر عوارض منفی کراک تمام اجزایی که در تماس مستقیم با دود کراک هستند ذره‌ذره نابود شده و می‌پوسند.
اجزای داخلی بدن عفونت می‌کند و در برخی موارد دیده شده مصرف‌کنندگانی که به مدت طولانی از این ماده استفاده می‌کنند، میزان عفونت به اندازه‌ای است که اجزای بدن از هم جدا می‌شوند، یعنی گوشت زیر پوست دچار عفونت شده و به اصطلاح «کرم» می‌زند.
جلالی در مورد مرگ ناگهانی معتادان کراک معتقد است: محرومیت چند هفته‌ای یا چندماهه یک معتاد کراک از این ماده او را نمی‌کشد بلکه استفاده مجدد پس از یک دوره زمانی، موجب مرگ معتاد می‌شود چرا که با ایجاد مسمومیت تعداد تنفس‌ها را کاهش داده و خواب معتاد را عمیق‌تر می‌کند و در اکثر اوقات شاهدیم که این افراد حین مصرف در خرابه‌ها و دستشویی‌های اماکن عمومی می‌میرند.
از نظر او، ترک کراک تنها به‌وسیله روش سم‌زدایی فوق‌سریع URD میسر است و روش‌های دیگر ترک کراک از قبیل استفاده از دارو و قرص‌های ترک در این مورد چندان تاثیرگذار نیستند.
کراک ،معلول معضلات اقتصادی ـ اجتماعی
باتوجه به میزان شیوع کراک در میان نسل جوان، به‌نظر می‌رسد اعتیاد به کراک بر عکس جوامع صنعتی صرفا جنبه تفریحی نداشته و عوامل اجتماعی ـ اقتصادی در گسترش آن دخیل بوده‌اند. دکتر محمدمهدی رحمتی، جامعه‌شناس، علت عمده گرایش جوانان را به کراک، مشکلات اقتصادی می‌داند و می‌گوید: وضعیت اقتصادی حاکم بر هر جامعه‌ای در بروز مشکلات و ناهنجاری‌های اجتماعی تاثیر عمیقی دارد، به‌طوری که اگر نابرابری در توزیع فرصت‌ها افزایش یابد و جوانان نتوانند به‌راحتی به فرصت‌های مطلوب اجتماعی دست پیدا کنند، گرایش به مصرف موادمخدر و الکل برای تسکین دردهای اجتماعی بیشتر و بیشتر می‌شود و در این میان گروه‌های سنی زیر 20 سال بیشتر از بقیه، هنجارهای پذیرفته‌شده اجتماعی را زیر پا می‌گذارند و از آنجا که در جامعه فعلی ایران، فرصت‌های اجتماعی بسیار محدود است و همه جوانان امکان تحصیل ندارند، هرچند ظرفیت دانشگاه‌ها افزایش یافته اما تب و التهاب کنکور از دیپلمه‌ها به لیسانسه‌ها منتقل شده است و همچنان یک نوع استرس و ترس از عدم موفقیت در بین جوانان وجود دارد.
تحصیلکرده‌های دانشگاهی هم که چند سال پول و انرژی خود را صرف تحصیل می‌کنند، بعد از مدتی سرخورده می‌شوند چون هیچ شغلی برای آنها تعریف نشده است.
در‌واقع زیرساخت‌های اجتماعی متناسب با افزایش جمعیت رشد نکرده‌اند و جوان امروزی سرگردان و بی‌پناه مانده است.
این جامعه‌شناس می‌افزاید: وقتی جامعه نتواند امکانات رشد یک جوان را فراهم کند، کمبودها و مشکلات حالت‌های مختلفی را به‌وجود می‌آورند که افزایش کجروی‌ها یک شکل آن است.
بنابراین جوان برای فرار از مشکلات و تسکین آلام خود، کراک را به‌عنوان آسان‌ترین و ارزان‌ترین راه برای کسب لذت انتخاب می‌کند. هرچند مسوولان در پیشگیری و مبارزه با این معضل اهتمام می‌ورزند اما این برخوردها تنها برخورد با معلول‌هاست.
13/ 7 درصد دانش‌آموزان در معرض مستقیم اعتیاد
هنگامی که بیشترین تبلیغات قاچاقچیان و فروشندگان مخدرهای صنعتی با عنوان‌هایی همچون بی‌خطر‌بودن، اعتیادآور نبودن و... در کنار ارزانی و آسانی تهیه آنها قرار می‌گیرد، طبیعی است که درصد زیادی از جوانان جامعه به مصرف آن مبادرت ورزند.
سرهنگ علی سماواتی، رئیس مرکز آموزش پلیس مبارزه با موادمخدر می‌گوید: هم‌اکنون از 10 میلیون دانش‌آموز سراسر کشور 13/7 درصد آنها در معرض مستقیم اعتیاد قرار دارند. این در حالیست که به گفته محمد موسی‌زاده، کارشناس، آشنایی جوانان با کراک در دوره دبیرستان و گاه در دوره راهنمایی صورت می‌گیرد و تبلیغ کلامی مواد، منجر به استفاده از آن می‌شود.
در سال‌های گذشته بیشتر مراجعان کلینیک‌های ترک اعتیاد را میانسالانی تشکیل می‌داد که به تریاک و هروئین و نمونه‌های مشابه اعتیاد داشتند، در حالی که امروزه به گفته احسان تاج‌زاده مدیر یکی از کلینیک‌های مرکز تهران بیشتر مراجعان جوانان کم‌سن و سالی هستند که همراه خانواده‌هایشان برای سم‌زدایی می‌آیند و نزدیک به 67درصد این افراد معتادان به مواد صنعتی هستند که نیاز به سم‌زدایی‌های فوق‌سریع دارند و در حقیقت چهره معتادان و نوع اعتیادشان کاملاً عوض شده و این نگران‌کننده است.
امید.م یکی از این مراجعان کم‌سن و سال این کلینیک است که تنها 15 سال دارد و به گفته مادرش مصرف موادمخدر را از 12 سالگی و با مصرف حشیش شروع کرده است و در حال حاضر به کراک اعتیاد دارد و وضعیت روحی و جسمی خوبی ندارد.
او تاکید می‌کند که پسرش توسط همسالان خود معتاد شده و گاهی برای تهیه مواد همراه دوستانش دست به کارهای خلاف می‌زد.
مدیر کلینیک نمونه این مورد را 22 نفر در عرض 4 ماه اعلام می‌کند و می‌گوید: معتادان به کراک در رفتارهای خود تغییرات بارزی را نشان می‌دهند که از جمله آنها عبارتند از: از دست‌دادن توجه و تمرکز، کاهش وزن، ناپدید‌شدن لوازم قیمتی خانه، آشفتگی، برنامه خواب نامنظم، بی‌توجهی به آراستگی ظاهری، پادرانویای شدید، بی‌قراری و اضطراب.
بنابراین کراک، شخصیت معتادان را متزلزل کرده و بار روانی آن به‌مراتب بیشتر از سایر مواد دیگر است.